Eski Mardin yerleşkesine 4 km uzaklıkta olan Deyrulzaferan kilisesi Süryani kadim cemaatinin en önemli inanç merkezlerindendir. Manastır’ın öncelerine bakıldığında, milattan önce güneşi tanrı olarak kabul gören atalarımız burada Güneş Tapınağı inşa ettiler. Daha sonra da Romalılar tarafından kale olarak kullanılan bir kompleks bu Güneş Tapınağ’nın üzerine inşa edildi. Romalıların bölgeden çekilmesiyle Aziz Şleymun bazı azizlerin kemiklerini buraya getirterek kaleyi manastıra çevirdi.

Etimolojik olarak bakıldığında ‘’DEYR’’ Arapça’da ‘dağ tepelerinde veya kasabaların dışında kurulmuş, hıristiyan rahip ve rahibelerinin yaşadığı bina veya birçok binadan ibaret manastır’ anlamına gelir. 15.yy orta çağında bu Manastır’ ın etrafında yetişen ve inşa sırasında sıvasında kullanılan zafaran (safran) bitkisinden dolayı Manastır, Deyrulzafaran (Safran Manastırı) adı ile anılmaya başlandı.

Eski Mardin yerleşkesine 4 km uzaklıkta olan Deyrulzaferan kilisesi Süryani kadim Cemaatinin en önemli inanç Merkezlerindendir. Manastır’ ın öncelerine bakıldığında, milattan önce guneşi tanrı olarak kabul eden atalarımız burada Güneş Tapınağı inşa ettiler. daha sonra da Romalılar tarafından kale olarak kullanılan bir kompleks bu Güneş Tapınağ’ nın üzerine inşa edildi. Romalıların bölgeden çekilmesiyle Aziz Şleymun bazı azizlerin kemiklerini buraya getirterek kaleyi manastıra çevirdi.

Bu nedenle Manastır, önceleri Mor Şleymun Manastırı olarak biliniyordu. Mardin ve Kefertüth Metropoliti Aziz Hananyo’ nun 793 yılından başlayarak büyük bir tadilat yapmasından sonra Manastır onun adıyla, Mor Hananyo Manastırı olarak bilindi.

Altında 4500 yıllık tarihe sahip bir Gunes Tapınagı olan bu Kadim yapı 1116 dan 1932′ ye kadar bütün Süryani patrikhanelerinin merkezi idi.Manastırda 53 süryani Patrik ve metropolitin mezarı var.

Kubbeleri, kemerli sütunları, ahşap el işlemeleri, iç ve dış mekanlardaki taş nakışları ile insanın ilgisini çeken Deyrulzafaran Manastırı, uzun tarihi boyunca Süryani Kilisesi’ nin dini eğitim merkezlerinden biriydi. Bölgeye ilk matbaayı getiren kişi de yine bu Manastır’da patriklik yapan ve 1895’te vefat eden 4. Petrus’tur. 1874 yılında İngiltere’ye yaptığı bir ziyaret sırasında satın aldığı matbaayı 1876 yılında manastıra getirtti.

Matbaada 1969 yılına kadar başta Süryanice olmak üzere Arapça, Osmanlıca ve Türkçe kitaplar ile 1953’e kadar Öz Hikmet adında aylık bir dergi basılıyordu. Matbaadan geriye kalan parçaların bir kısmı manastırda diğer bir kısmı da Mardin’deki Kırklar Kilisesi’nde sergilenmektedir.

Deyrulzafaran Manastırı Bugün de Süryani Klisesi’nin Önemli Bir Dini Merkezidir

Manastır bugün de Süryani Kilisesi’nin önemli dini merkezlerinden biridir. Mardin Metropoliti’nin(Hristyanlık’ta Müftü) ikametgahı olan Deyrulzafaran Manastırı, dünyanın dört bir yanına dağılmış Süryaniler tarafından halen ziyaret edilip ayinler düzenlemektedir.

Turizme açık olan Deyrulzafaran Manastırı akşam 17’ye kadar ziyarete açık olmakla birlikte ziyaretçiler için Cafesi ve Hediyelik eşya mağazası da bulunmaktadır.